Yabancı dildeki karşılığı “drone” (çıkardığı sesten esinlenerek kraliçe arıya eş yükümlülüğü olan ve işçi arı olmayan erkek arı anlamına gelen) olan bu teknolojinin Türk literatüründeki adı insansız hava aracıdır. (İHA)
Drone (İHA); içinde pilot veya yolcusu olmayan, sadece amaca uygun ekipman (video kamera, fotoğraf makinesi, GNSS, lazer tarama cihazı, vb) taşıyan, uzaktan kumandalı ve/veya otomatik olarak görevini icra edebilen insansız hava aracıdır.
İnsansız Hava Aracı Sistemlerinin Tescil, Operasyon, Seyrüsefer, Bakım Ve Uçuşa Elverişlilik Usul Ve Esaslarına İlişkin Talimat Taslağına göre insansız hava aracının tanımı şu şekilde yapılmıştır:
“İnsansız hava aracı (İHA): İHAS’ın bir bileşeni olarak işletilen hava aracı; aerodinamik kuvvetler aracılığıyla sürekli uçuş yapma yeteneğinde olan, üzerinde (insan) pilot bulunmaksızın uzaktan İHA pilotu tarafından kontrol edilerek veya otonom operasyonu İHA pilotu tarafından planlanarak uçurulan ya da havada kalabilen hava aracı,”
İlk olarak askeri araç olarak üretilen dronelar sonrasında perakende satışların yapılması ile sivillerin de kolaylıkla ulaşabileceği bir konuma gelmiştir. Herkes tarafından ulaşılabilir ve satın alınabilir hale gelmesiyle erişim ve dolaşım kuvvetleri sınırsız olan bu aletler hakkında hukuki düzenleme getirmek de zorunlu hale gelmiştir.
İnsansız Hava Araçları; Sivil Havacılık Kanunu kapsamında düzenlenmiştir. Kanunun 144. Maddesi 500gr. Ağırlığın üzerindeki insansız hava araçları için kayıt zorunluluğu getirmiştir:
“İnsansız hava aracı satan şirketlerin sorumlu işleticileri ve yöneticileri, satılan araç bilgileri ile satın alanların kimlik bilgilerini usulüne uygun şekilde tutmak ve azami kalkış ağırlığı beşyüz gram (dahil) üzerindeki insansız hava araçları ile ilgili bilgileri, aynı gün içinde Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü tarafından oluşturulan kayıt sistemine kaydetmek zorundadır. Bu kayıtlar, suç işlenmesinin önlenmesi ve suç soruşturmalarında kullanılmak üzere kolluk birimleriyle paylaşılır. Bu yükümlülüğe aykırı hareket edenler ile yurtdışından bireysel olarak getirdiği veya yurtiçinde devraldığı aracı en geç üç gün içinde sisteme kaydettirmeyenlere beş bin Türk Lirası idari para cezası verilir. Kayıt esnasında gerçeğe aykırı beyanda bulunanlar veya veri girişi yapanlara on bin Türk Lirası idari para cezası verilir. Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığınca belirlenen kurallara aykırı olarak veya mülki idare amirlerince belirlenen alanlar dışında insansız hava aracı uçuran kişilere bin Türk Lirasından onbin Türk Lirasına kadar idari para cezası uygulanır. Yukarıda sayılanlar dışında kalıp da Sivil Havacılık Genel Müdürlüğünün insansız hava araçları ile ilgili koyduğu kurallara ve bu kapsamda sivil havacılığı düzenlemek maksadıyla alacağı önlemlere uymayanlara bin Türk Lirasından onbin Türk Lirasına kadar idari para cezası verilir. Belirlenen alanlar dışında insansız hava aracı uçuranlara uygulanacak idari para cezaları mahallin mülki idare amirince, diğer idari para cezaları ise Sivil Havacılık Genel Müdürü tarafından uygulanır. Bu maddenin uygulanmasına ilişkin usul ve esaslar İçişleri Bakanlığı ve Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığınca müştereken çıkarılan yönetmelikle düzenlenir.”
Ayrıca insansız hava araçları hakkında SHGM tarafından 22 Şubat 2016 tarihinde İnsansız Hava Aracı Sistemleri Talimatı (İHT) yayımlanmıştır. Buna göre dört İHA ve sistemleri talimatın kapsamı dışında tutulmuştur. Bunlar:
Devlet insansız hava araçları,
Yalnızca kapalı alanlarda kullanılan İHA ve sistemleri,
Yere veya herhangi bir platforma bağlı olan insansız balon ve benzeri sistemler,
Azami kalkış ağırlığı 500 gr’dan daha az olan İHA’lardır.
Yani yarım kilonun altında kalan dronelar talimat kapsamı dışında serbestçe uçabilecektir. Azami kalkış ağırlığı 500 gramın üstünde olan dronelar kalkış ağırlıkları referans alınarak sınıflandırmaya tabi tutulmuştur.
Sınıflandırma
MADDE 5 – Azami kalkış ağırlıkları referans alınarak İHA’lar 4 ayrı sınıfa ayrılır:
İHA0: Azami kalkış ağırlığı 500 gr (dâhil) – 4kg aralığında olan İHA’lar,
İHA1: Azami kalkış ağırlığı 4 kg (dâhil) – 25 kg aralığında olan İHA’lar,
İHA2: Azami kalkış ağırlığı 25 kg (dâhil) – 150 kg aralığında olan İHA’lar,
İHA3: Azami kalkış ağırlığı 150 kg (dâhil) ve daha fazla olan İHA’lar.
İHT çerçevesinde, azami kalkış ağırlığı 500 gr ile 25 kg aralığında olan yani talimatın 5. maddesinde yer alan İHA0 ve İHA1 sınıflarına giren droneların ve bunları kullanacak pilotların SHGM tarafından internet sitesi üzerinde oluşturulan kayıt sistemine kaydedilmesi gerekmektedir. Kayıtlar https://iha.shgm.gov.tr/public/index?ReturnUrl=%2findex.html linki üzerinden yapılabilmektedir.
Azami kalkış ağırlığı 25 kg ile 150 kg aralığında ve 150 kg’dan fazla olan yani İHA2 ve İHA3 sınıflarına giren dronelar için ise Türk hava araçları tesciline kayıt yaptırılarak sertifika ile özel uçuş belgesi alınması gerekmektedir.
Ayrıca İHT uyarınca, pilotlar için eğitim zorunluluğu mevcuttur. Ancak İHA0 ve İHA1 sınıflarına giren yani azami kalkış ağırlığı 25 kilogramın altında olan droneların hobi veya sportif amaçlı kullanılması halinde ise, eğitim şartı aranmamaktadır.
Comments