Aya gerçekten adım atıldı mı atıldıysa bunu ilk olarak hangi ülke başardı? Bu soruların cevabını belki de hiçbir zaman alamayacağız ancak bildiğimiz bir şey var ki soğuk savaş dönemi, ülkeler arası rekabetin dünyamızla sınırlı olmadığını bizlere gösterdi. Ülkeler arası rekabet ve dolayısıyla uyuşmazlıktan söz ediyorsak da elbette bu durum biz hukukçular için yeni soru işaretleri ve yeni çalışma ve araştırma alanları demekti.
Uzay hukuku nedir diye soracak olursak uzay hukuku; dış uzay ve uzayla ilgili beşeri her türlü faaliyete uygulanabilecek olan kuralları kapsayan ve bu faaliyetlerden doğan sorunlara değinen hukuk dalıdır. Belirli bir uydu fırlatması sistemi açısından bir sigorta sözleşmesinin şartları kadar özel bir durumdan, devletlerin dış uzayda nasıl davrandıklarını yöneten en geniş ilkelere kadar geniş bir yelpazede değişebilir. Bu sebeple bazı uzay hukuku kuralları, sadece var olan iç hukuk ilkelerinin yeni bir alana uygulanmasından ibarettir. Uluslararası hukukun bir alt dalı olan uzay hukuku uzayın kullanımı ve araştırılması ile ilgili pratik sorunlarla başa çıkmak için geliştirilmiştir bir alandır.
Birleşmiş Milletler uzay hukukunun ortaya çıkışında lider rol oynamış, 1999 yılında Birleşmiş her yıl 4-10 Ekim tarihleri arasında düzenlenen Dünya Uzay Haftası’nı ilan etmiştir. Uzay hukukunun gelişimi açısından iki tarih öne çıkmakta: Birincisi, 4 Ekim 1957 tarihinde SSCB’nin dünyanın ilk yapay uydusu Sputnik 1’i uzaya fırlatması, ikincisi ise 10 Ekim 1967 yılında uzayın keşfi, kullanım hakları ve devletlerin faaliyetlerini kapsayan ve ülkemizin de imzaladığı Uzay Andlaşması’nın yürürlüğe girmesidir.
Uzay hukuku alanında gelişmelerin ana ögesi şüphesiz devletlerin uzay politikalarına öncülük eden milli kurumlar olan ulusal uzay ajansları olacaktır. Bugün 38 ülkede kurulan ulusal uzay ajanslarının en bilineni; 1957 yılındaki fırlatma esnasında dev bir patlama ile birlikte yaşadığı hezimet sonucu daha fazlasına ihtiyaç duyduğunu anlayan ABD’nin 1958 yılında kurduğu NASA’sıdır. Türkiye de ise durum çok daha tazedir. İlk olarak 13.02.2017 tarihinde Bakanlar Kurulu tarafından Türkiye Uzay Kanunu tasarısı TBMM’ye sunulmuştur. Ancak bu tasarı kanunlaşmamıştır. Bunun yerine 13 Aralık 2018 tarihinde 30624 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 23 nolu “Türkiye Uzay Ajansı Hakkında Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi” ile Türkiye Uzay Ajansı kurulmuştur.
“Bir gün insanoğlu tayyaresiz de göklerde yürüyecek, gezegenlere gidecek, belki de Ay’dan bize haber yollayacaktır. Bu mucizenin tahakkuku için 2000 yılını beklemeye gerek kalmayacaktır. Gelişen teknoloji bize daha şimdiden bunu müjdeliyor. Bize düşen görev ise, Batı’dan bu konuda fazla geri kalmamayı temindir.”
Mustafa Kemal ATATÜRK
(Eskişehir, 1936)
Kaynak:
Couston Mireille, Droit Spatial, Ellipses Edition Marketing, Paris, 2014, s. 7, Lyall Francis / Larsen Paul B., Space Law A Treatise, Ashgate Publishing Limited, UK, 2009, s. 2.
Comentarios